زخم بستر چیست؟
زخم بستر همانطور که از نامش پیداست؛ به دلیل قرار گرفتن طولانی مدت در بستر شکل می‌گیرد. به همین دلیل نیز معمولا سالمندان ناتوان جسمی، بیش از سایرین در معرض ابتلا به آن هستند.
وقتی فرد مدت طولانی در بستر قرار می‌گیرد، به بخشی از لایه‌های پوست که در مناطق تحت فشار بدن و بستر هستند، فشار وارد می‌کنند. این فشار ممتد موجب مرگ سلول‌های پوستی و آسیب دیدن آنها در این ناحیه می‌شود.
به عنوان مثال یکی از بخش‌های بدن که بیش از سایر بخش‌ها درگیر این وضعیت می‌شوند. بخش کناری استخوان لگن است. پوست این قسمت به دلیل به پهلو خوابیدن بیمار، تحت فشار استخوان لگن و وزن بیمار و همچنین کف بستر، دچار مشکل می‌شود.
در واقع این فشار ممتد موجب کاهش و در نهایت قطع جریان خون در رگ‌ها و بافت‌های این بخش از پوست شده و در نهایت موجب مرگ سلولی آن می‌شوند.
در این وضعیت محل آسیب دیده بیش از همیشه در معرض انواع عفونت‌ها قرار می‌گیرد؛ که در نهایت خود را به شکل یک زخم نشان می‌دهد.
طبقه بندی زخم بستر
زخم‌های بستر بسته به مرحله ایجادشان، به چهار دسته تقسیم می‌شود. این زخم‌ها در جزئیات با یکدیگر تفاوت دارند و شدت‌شان از ضعیف تا شدید متغییر است. هر چه زخم بستر جدی‌تر باشد؛ احتمال ابتلای بیمار به عفونت‌های خطرناک بیشتر است و هر چه زخم به مرحله سوم و چهارم نزدیک‌تر می‌شود، مدیریت یا توقف پیشرفت آن سخت‌تر خواهد شد.
علت زخم بستر در سالمندان
زخم‌های بستر نوعی زخم پوستی هستند و زمانی ایجاد می‌شوند که نیروی اضافی برای مدت طولانی به پوست وارد می‌شود. علت اصلی زخم بستر در میان سالمندانی که در بستر هستند؛ بی توجهی به حالت قرار گرفتن بدن است. اگر فرد سالمند نتواند خودش در بستر تکان بخورد و به راحتی حرکت کند؛ به سرعت در معرض ابتلا به زخم بستر قرار می‌گیرد. زخم بستر معمولا زمانی ایجاد می‌شود که فرد نتواند برای مدت طولانی موقعیت بدن خود را تغییر دهد. بدون تحرک، پوست جریان خون خود را از دست می‌دهد و در نهایت پوسیده می‌شود. شایع‌ترین علل زخم بستر در سالمندان عبارتند از:
- اصطکاک بیش از حد پوست با یک سطح صاف مانند ملحفه
- فشار بیش از حد
- بریدگی پوست (زمانی که پوست از استخوان دور می‌شود)
- عوامل دیگر مانند کم آبی بدن و سوء تغذیه
علل شایع و مهم ایجاد زخم بستر
همانطور که اشاره شد؛ بی تحرکی بیش از حد می‌تواند پوست را آسیب‌پذیر کند و منجر به ایجاد زخم بستر شود. سه عامل اصلی در ایجاد زخم بستر عبارتند از:
- فشار مداومی که جریان خون به بافت‌های بدن را محدود کند. جریان منظم خون در بدن برای رساندن اکسیژن و سایر مواد مغذی به بافت‌ها ضروری است. بدون این مواد مغذی ضروری، پوست و بافت‌های مجاور آن آسیب دیده و ممکن است در نهایت بمیرند.
- اصطکاک پوست با لباس و ملحفه که این اندام حیاتی را شکننده کرده و در معرض آسیب‌های دیگر ضعیف می‌کند. به خصوص اگر پوست مرطوب نیز باشد.
- بریدگی پوست که زمانی رخ می‌دهد که دو سطح در جهت مخالف یکدیگر حرکت کنند. حرکت پوست روی استخوان در جهت مخالف، موجب می‌شود پوست کشیده شده و به مرور دچار زخم شود
مراقبت‌های زخم بستر در سالمندان
نکات زیادی در زمینه مراقبت و بهبود زخم بستر در سالمندان وجود دارد؛ اما شاید مهم‌ترین نکات در این زمینه مرتبط به موارد پیشگیرانه باشد. واقعیت این است که جلوگیری از زخم بستر، بسیار ساده‌تر از درمان زخم ایجاد شده است.
- بنابراین در ابتدا به مهم‌ترین اصل در پیشگیری از زخم بستر اشاره می‌کنیم؛ و آن هم چیزی نیست جز حرکت دادن و چرخ منظم بدن بیمار در ساعات شبانه روز.در واقع افراد سالم معمولا به‌صورت ارادی و در بستر، در طول شب چندین بار پهلو به پهلو شده و موقعیت خواب خود را تغییر می‌دهند. همچنین این افراد در طول روز به فعالیت پرداخته و بدن آنها تحت فشار بستر قرار نمی‌گیرد.
- این مسئله متاسفانه برای بیماران دچار مشکلات حرکتی متفاوت است. آنها در طول شبانه روز در بستر قرار گرفته و بنابراین در صورتی که هر چند ساعت یک بار توسط پرستار خود تغییر موقعیت ندهند؛ ممکن است دچار مشکل زخم بستر شوند. بنابراین بهتر است در این زمینه از پرستار سالمند خود بخواهید دقت و اهتمام کافی داشته باشد.
- اما اگر سالمند شما به هر دلیل دچار زخم بستر شد؛ شستشوی منظم زخم و اطراف آن با آب و صابون، خشک کردن کامل زخم شستشو داده شده و پوشاندن آن بسیار مهم است. دقت کنید که هنگام خشک کردن بجای کشیدن حوله روی زخم، زخم را با گذاشتن و برداشتن حوله خشک کنید. این کار از آسیب بیشتر به زخم جلوگیری می‌کند.
- همچنین رعایت بهداشت بستر بیمار نیز بسیار مهم است. این کار هم در زمینه پیشگیری و هم بهبود زخم بستر در سالمندان بسیار موثر است. تعویض منظم ملحفه‌ها و پتوهای استفاده شده در تخت خواب بیمار، از جمله اصول مهم در این زمینه است.
- در نهایت پانسمان زخم به کمک باندهای آنتی باکتریال و ضد میکروبی، در کنترل و کاهش زخم بستر بسیار موثر است. این پانسمان ها به خوبی میکروب‌ها، ترشحات و قارچ‌های ایجاد شده روی زخم را جمع کرده و از گسترش عفونت جلوگیری می‌کنند. البته فراموش نکنید که پانسمان این زخم‌ها باید خیلی زود و به‌صورت مرتب تعویض شود.